Επιστολή του Παύλου στο Φιλήμονα
από Σπύρο Σ. Ματθαίο
Εδώ έχουμε μια ακόμη επιστολή του απ. Παύλου γραμμένη μέσα από τη φυλακή της Ρώμης. Η επιστολή απευθύνεται στο Φιλήμονα, όπου το κύριο θέμα της είναι ο δούλος του Φιλήμονα, Ονήσιμος.
Ο Ονήσιμος είχε αφαιρέσει πράγματα αξίας από το αφεντικό του και είχε δραπετεύσει. Τώρα όμως που γνώρισε το Χριστό, ελέγχεται… Το πνεύμα του Θεού τον οδηγεί πίσω στο αφεντικό του. Εκεί θα μπορούσε να δώσει τη μαρτυρία του νέου ανθρώπου που το πνεύμα του Θεού είχε δημιουργήσει και να εξιλεωθεί στο αφεντικό του.
Ο Παύλος μεσολαβεί για τη συμφιλίωσή τους.
Δείχνει «τον πρέσβη», για τον οποίο ο Παύλος μάς είχε μιλήσει με πολλή σαφήνεια στις προηγούμενες επιστολές του, σχετικά με το έργο της συμφιλίωσης που μας έχει αναθέσει ο Θεός (Β’ Κορ. 5:18-20). Ένα έργο που απαιτεί αγάπη, νηφαλιότητα, αφοσίωση και πλήρη κατάρτιση πάνω στη Θεία αλήθεια.
Ταυτόχρονα, μας οδηγεί να δούμε το Μεσολαβητή, το Αφεντικό και το δούλο της αμαρτίας. Κι όλα αυτά να ξεπροβάλουν μέσα από μια τρυφερή αγάπη που εκδηλώνει ο Μεσολαβητής να ελευθερώσει το δούλο με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.
Αποστολέας, παραλήπτης, χαιρετισμός
1. «Εγώ ο Παύλος που είμαι φυλακισμένος για χάρη του Ιησού Χριστού και ο Τιμόθεος ο αδελφός απευθυνόμαστε σε σένα Φιλήμονα, συνεργάτη μας αγαπητέ».
Ο μοναδικός ερμηνευτής των Γραφών, Παύλος, έρχεται ξανά να συστήσει τον εαυτό του. Ήξερε καλά ότι ο νόμος που για πολλά χρόνια πριν υπηρετούσε, δεν είχε τη δύναμη να του προσφέρει το ελάχιστο, εκτός απ’ το να τον φέρει στην επίγνωση της αμαρτίας και ταυτόχρονα, να του λέει τι πρέπει να κάνει για να ζήσει. Από την άλλη, ο Θεός τον είχε φωτίσει να βλέπει καθαρά ότι η Καινή Διαθήκη φέρνει τον άνθρωπο στην επίγνωση της σωτηρίας και όχι μόνο, αλλά του λέει τι έχει κάνει ο Θεός γι’ αυτόν. Έτσι ο Παύλος, αν και συστήνει τον εαυτό του ως φυλακισμένο, δεν εμποδίζεται από τα δεσμά της φυλακής. Είναι «φυλακισμένος, ελεύθερος». Είναι σαν την τράπεζα που διαφημίζουν οι ειδικοί με τίτλο: «Bankless Bank», η «καγκελωμένη, ακαγκέλωτη, φυλαγμένη, αφύλακτη τράπεζα». Σε μια τέτοια τράπεζα μπορεί κάποιος να κάνει όλες τις συναλλαγές του μέρα και νύχτα χωρίς να υπάρχουν φρουροί και κάγκελα που να του φράζουν την είσοδο ή την έξοδο. Η θέση του μπορεί στα μάτια του φυσικού ανθρώπου να φαίνεται μειονεκτική. Εδώ, όμως, τη λαμπρύνει η χάρη και το φως του Θεού που βρίσκονται μέσα του και τον οδηγούν να μπαίνει στην ουράνια πατρίδα του, να παίρνει ό,τι χρειάζεται και να βγαίνει, να το δίνει σε όλους μας (Ιωάν. 10:9). Τι όμορφο, τι λαμπρό!
Μια παλιά έκφραση λέει ότι : «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στη Ρώμη». Επομένως, μπορούμε να πούμε και ότι «Όλοι οι δρόμοι ξεκινούν από τη Ρώμη». Έτσι επέτρεψε ο Θεός στον Παύλο όχι μόνο να δώσει με την παρουσία του εκεί, στην πρωτεύουσα τού τότε κόσμου τη μαρτυρία του και να μιλήσει για το Χριστό, αλλά να δίνει και στον υπόλοιπο κόσμο από τότε μέχρι σήμερα μέσα απ’ τα γραφτά του το μήνυμα της σωτηρίας.
«Και ο Τιμόθεος ο αδελφός»
Εδώ ο Παύλος αναφέρεται στον Τιμόθεο, τον πιστό του μαθητή που ήταν μαζί του. Ο Παύλος, πολλές φορές πριν, αποκαλούσε τον Τιμόθεο «παιδί του στην πίστη», αλλά τώρα που τα χρόνια πέρασαν, τον επονομάζει αδελφό. Αυτό δίνει κάποια βαρύτητα στο αίτημα που υποβάλλουν και τα δύο πνευματικά αδέλφια στο Φιλήμονα, σχετικά με το θέμα του Ονήσιμου. Έτσι, θα ήταν πολύ δύσκολο να αρνηθεί το αίτημά τους. Παράλληλα, το Πνεύμα του Θεού μιλάει για ενότητα με τα πληγωμένα από την αμαρτία αδέλφια μας. για συμπόνια και ιδιαίτερα για σύμπνοια. Όλα αυτά είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών του Θεού όπως θα δούμε στα επόμενα εικοσιτέσσερα εδάφια που ολοκληρώνουν τη μελέτη μας.
«απευθυνόμαστε σε σένα Φιλήμονα, συνεργάτη μας αγαπητέ»
Το γράμμα απευθύνεται στο Φιλήμονα, ο οποίος καταγόταν απ’ τις Κολοσσές της Φρυγίας. Ήταν, όπως προανέφερα, Χριστιανός. Τη μεταστροφή του στο Χριστό την όφειλε στον απ. Παύλο (εδάφιο 19). Το γράμμα αυτό μιλάει για το δραπέτη δούλο τού Φιλήμονα, τον Ονήσιμο. Εύχομαι να διδαχθούμε πολλά πράγματα απ’ το μικρό αυτό γράμμα.
2. «και στην αγαπητή Απφία και στο συστρατιώτη μας Άρχιππο, όπως επίσης και στην εκκλησία που συναθροίζεται στο σπίτι του».
Η Απφία φαίνεται χωρίς καμιά αμφιβολία ότι ήταν η σύζυγος του Φιλήμονα. Ο Άρχιππος προφανώς ένας νέος ποιμένας και γιος τους. Αυτό βέβαια δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί από κανένα μας.
Έτσι το γράμμα του Παύλου απευθύνεται πρώτα στον αρχηγό της οικογένειας του Φιλήμονα που είχε την εξουσία του σπιτιού του κι έπειτα στα υπόλοιπα μέλη για να μην υπάρχει καμιά δυσαρέσκεια, δεδομένου ότι όλοι είχαν πληγωθεί με την πράξη του Ονήσιμου. Το δε κάλεσμά μας ως Χριστιανοί, μας φέρνει πολύ κοντά τον ένα με τον άλλο. Έχει ιδιαίτερη αξία. Όταν μάλιστα πρόκειται για την εξάπλωση του Ευαγγελίου, εκτός απ’ την ενότητα που διακρίνει τους πιστούς, βλέπουμε τον αρχηγό των επισκόπων, Παύλο, να μην κάνει χρήση του λειτουργήματός του ως αξίωμα, αλλά ως υπηρεσία, και μάλιστα με απλό, ταπεινό και καταδεκτικό τρόπο συμπεριφοράς στους συστρατευόμενους του, όπως αποκαλεί τους νέους ποιμένες κι επισκόπους. Ξέρει ότι είμαστε όλοι αδέλφια και ότι όλοι υπηρετούμε με ένα πνεύμα τη στρατευόμενη Εκκλησία του Θεού. Πόσο όμορφο να το θυμόμαστε και να το εφαρμόζουμε.
3. «Ευχόμαστε να έχετε χάρη και ειρήνη από τον Θεό Πατέρα μας και τον Κύριο Ιησού Χριστό».
Ο χαιρετισμός και οι ευχές του απ. Παύλου στους πιστούς και φίλους του δεν ήταν να τους δοθεί χρυσός ή ασήμι ή ακόμη και κάποιο άλλο γήινο αγαθό, αλλά χάρη και ειρήνη. «Χάρη», η εύνοια και η καλοσύνη του Θεού που δίνει στο λαό Του. «Χάρη», η προέλευση τής πηγής όλων των ευλογιών. «Χάρη» να μας συνοδεύει και ενδυναμώνει να κάνουμε εκείνο που εμείς δεν έχουμε τη δύναμη να κάνουμε.
«Και ειρήνη». Έχουμε ειρήνη από το Θεό και ειρήνη με το Θεό. «Ειρήνη» είναι η τέλεια πνευματική υγεία. Είναι το ολοκληρωμένο έργο του Χριστού μέσα στην ψυχή.
Και οι δύο ευλογίες - χάρη και ειρήνη – απορρέουν από το Θεό Πατέρα μας και τον Κύριο Ιησού Χριστό. Ο Θεός Πατέρας μας είναι η πηγή και ο Κύριος Ιησούς Χριστός είναι το κανάλι. Αυτό σημαίνει ότι ο Κύριος Ιησούς είναι ίσος με τον Πατέρα στην παροχή χάρης και ειρήνης, χωρίς δεύτερη σκέψη.
Η αγάπη και η πίστη του Φιλήμονα
4. «Ευχαριστώ πάντοτε το Θεό μου για σένα καθώς σε αναφέρω στις προσευχές μου».
Εδώ γίνεται κατάθεση ψυχής. Το Πνεύμα του Θεού οδηγεί τον Παύλο να πει στο Φιλήμονα ότι δεν τον έχει απλώς στη σκέψη του, όπως κάνει ο φυσικός άνθρωπος, αλλά στην προσευχή του. Ενδιαφέρεται για την πνευματική του ευημερία, ακεραιότητα και σωστή κατεύθυνση. Ένα ωραίο παράδειγμα για όλους μας.
5. «γιατί ακούω για την πίστη που έχεις, όπως και για την αγάπη σου για τον Κύριο Ιησού Χριστό και για όλους τους πιστούς».
«Πίστη και αγάπη» είναι δύο έννοιες που κινούνται μαζί – χέρι χέρι. Ο αυθεντικός χαρακτήρας του Φιλήμονα ήταν πολύ γνωστός. Ο Παύλος χαιρόταν όταν άκουγε άλλους να μιλούν για τη γνήσια ευσέβειά του. Η πίστη εκδηλώνεται με αγάπη. Το όνομα του Κυρίου τού ήταν πολύτιμο και η καρδιά του αγκάλιαζε με στοργή αυτούς που ανήκαν στο Χριστό.
Στο εδάφιο αυτό δεν υπάρχει ύφος κολακείας, αλλά αναγνώρισης για ό,τι είχε κάνει η χάρη του Θεού στη ζωή αυτού του ανθρώπου. Βάσει αυτού του γεγονότος, ο Παύλος νιώθει την ανάγκη ότι μπορεί να γράψει με απόλυτη εμπιστοσύνη στον Ονήσιμο για το Φιλήμονα.
6. «και Τον παρακαλώ, η συμμετοχή σου στην πίστη να γίνει αποδοτική, με την επίγνωση κάθε αγαθού που υπάρχει ανάμεσά μας για τη δόξα του Ιησού Χριστού».
Εδώ ο Παύλος μιλάει για τη φύση της προσευχής του. Η συμμετοχή του Φιλήμονα στην πίστη πρέπει να είναι αποδοτική. Πρέπει να πηγαίνει και πέρα από το κήρυγμα. Πρέπει να συνοδεύεται με ευεργεσίες. Ο απ. Ιάκωβος στο εδάφιο 2:17 λέει «Ότι πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή». Και πιο κάτω, στο εδάφιο 26 λέει : «Όπως το σώμα χωρίς πνεύμα είναι νεκρό, έτσι και η πίστη χωρίς έργα είναι νεκρή». Όταν τα δύο αυτά εδάφια, κατά τη διάρκεια μιας Βιβλικής μελέτης, έφτασαν στα αφτιά ενός βαρκάρη, είπε με δυνατή φωνή : «Κατάλαβα, κατάλαβα, δε γίνεται κωπηλασία με το ένα χέρι. Πρέπει να κωπηλατούν και τα δύο».
7. «Και αντλούμε πραγματικά μεγάλη χαρά και εμψύχωση από την αγάπη σου, γιατί οι καρδιές των πιστών έχουν βρει ανακούφιση χάρη σε σένα, αδελφέ μας».
Μεγάλη χαρά και δυνάμωμα ψυχής έπαιρναν όλοι οι πιστοί της Ρώμης από τα νέα της ζωής και του έργου που ο Φιλήμονας έκανε στις Κολοσσές της Φρυγίας. Είμαι βέβαιος ότι ο Παύλος θα ένιωθε απέραντη ανακούφιση, καθώς έβλεπε ότι το έργο του προχωρούσε. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αμοιβή. Και δεν τη νιώθει μόνο ο δάσκαλος, αλλά και ο μαθητής που ρίχνει το σπόρο στις καρδιές των ανθρώπων και τον βλέπει να γεννιέται και να μεγαλώνει.
Μια αδελφική παράκληση του Παύλου
8,9. «Γι’ αυτό, αν κι έχω όλο το θάρρος να σου επιβάλω το καθήκον σου, εντούτοις, χάρη στην αγάπη μας, προτιμώ να σε παρακαλέσω. Καθώς λοιπόν είμαι τόσο προχωρημένος στην ηλικία εγώ, ο Παύλος, τώρα μάλιστα και φυλακισμένος για χάρη του Ιησού Χριστού».
Ο απόστολος Παύλος στην έκκλησή του προς το Φιλήμονα να δεχθεί τον Ονήσιμο, μεταχειρίζεται μια σειρά από επιχειρήματα.
Το Άγιο Πνεύμα οδηγεί το Μέγα Απόστολο να στηρίζει τα επιχειρήματά του όπως ένας καλός νομικός. Πάνω σε ό,τι γνωρίζει. Έτσι αρχίζει : «Τόσα πολλά και καλά πράγματα έχουμε ακούσει για το έργο σου και την αγάπη σου για τους πιστούς, Φιλήμονα». Κι αυτό που επιθυμώ να δω σε σένα, είναι να σε δω να πας ένα βήμα πιο πέρα. Να δεις με το φως του Θεού – που βρίσκεται μέσα σου – τον καινούριο άνθρωπο μέσα στον παλιό Ονήσιμο και να τον δεχτείς. Αυτά σου γράφω με όλο το θάρρος που έχω απέναντί σου. Θα μπορούσα και να σου επιβάλω με την εξουσία του Χριστού που έχω πάνω στους απλούς ποιμένες για την οικοδομή της Εκκλησίας, αλλά δεν το κάνω. Προτιμώ να σε παρακαλέσω «στο όνομα της αγάπης Του» που μας ενώνει. Δεν είναι καθόλου υποτιμητικό, γι’ αυτούς που έχουν εξουσία, να δείχνουν την καταδεκτικότητά τους και ακόμη να ικετεύουν για τη διευθέτηση θεμάτων που αφορούν τη σωστή καθοδήγηση των πιστών. Ας θυμόμαστε τον επόμενο στίχο… «Και καταδεξάμενος δια την ημετέραν σωτηρίαν…» κι ας πράττουμε σύμφωνα με το Πνεύμα Του.
«Καθώς λοιπόν είμαι προχωρημένος σε ηλικία εγώ, ο Παύλος και μάλιστα φυλακισμένος για χάρη του Ιησού Χριστού».
Τα χρόνια εδώ μιλούν για επιπρόσθετο σεβασμό. Και ένα τέτοιο αίτημα θα πρέπει να γίνει αποδεκτό. Δεδομένου ότι η έκκληση δεν έρχεται από κάποιον τυχαίο άνθρωπο, αλλά από ένα γέροντα φυλακισμένο που ακόμη δίνει τον αγώνα του για το Χριστό και το Ευαγγέλιο. Μια θετική απάντηση θα έφερνε ανακούφιση στα δεσμά του Παύλου και δόξα στο όνομα του Ιησού Χριστού τον Οποίο υπηρετούσε (Ματ. 25:40).
10. «σου υποβάλλω μια παράκληση για το παιδί μου, τον Ονήσιμο, που τον γέννησα μέσα στη φυλακή μου».
Εδώ, ο Παύλος αναφέρει την πνευματική του σχέση με τον Ονήσιμο. Τον αποκαλεί παιδί του. Τον είχε οδηγήσει στο Χριστό κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του. Κάποια στιγμή, λίγο νωρίτερα, είχε έρθει και ο Φιλήμονας στο Χριστό απ’ τα κηρύγματα του Παύλου. Και τι κάνει εδώ ο Παύλος; Προσπαθεί να πείσει το Φιλήμονα να ασκήσει το δικαίωμα της χάρης που του είχε δοθεί για το καλό των άλλων. Κι εδώ εννοεί του πρώην δούλου του που τώρα ήταν και πνευματικός του αδελφός. Δεν είναι αστείο;
Ο Παύλος εδώ ζητάει και κάτι ακόμη. Ζητάει την επιβεβαίωση ότι μέσα από κάθε δοκιμασία που διέρχονται τα παιδιά του Θεού θα πάρουν και την ευλογία που θα τους δώσει τη δύναμη να συνεχίσουν το έργο που ο Κύριος τούς εμπιστεύτηκε.
Στην προς Φιλ. 1:12,13 και 14 ο Παύλος μιλάει για τα ευνοϊκά αποτελέσματα της φυλάκισής του. Λέει λοιπόν : «Επιθυμώ επίσης να ξέρετε, αδελφοί, ότι όσα μου συνέβησαν είχαν ως αποτέλεσμα την πρόοδο του Ευαγγελίου μάλλον, μιας και η φυλακή μου για χάρη του Χριστού έγινε γνωστή σ’ όλο το διοικητήριο καθώς και σε όλους τους υπόλοιπους. Κι επίσης, οι περισσότεροι από τους αδελφούς, επειδή στηρίζουν την εμπιστοσύνη τους στον Κύριο χάρη στα δεσμά μου, τολμούν πιο άφοβα να κηρύττουν το Λόγο του Θεού». Μπορεί τα παιδιά του Θεού να δεσμεύονται, ο Λόγος και το Πνεύμα Του όμως παραμένουν αδέσμευτα. Έτσι μέσα απ’ αυτά γεννιούνται τα πνευματικά παιδιά μας και οι δοκιμασίες μας γίνονται ευλογία.
11. «ο οποίος (Ονήσιμος) κάποτε σου ήταν άχρηστος, αλλά τώρα είναι χρήσιμος τόσο σε σένα όσο και σε μένα».
Τα ακαθαγίαστα πρόσωπα είναι ασυμμόρφωτα (άχρηστα), γιατί ποτέ δεν ανταποκρίθηκαν στη θεία αλήθεια. Τώρα όμως, ο άχρηστος έγινε χρήσιμος. «Το ευτελές σκεύος, καθαρισμένο, έγινε σκεύος για πολύτιμη χρήση. αγιασμένο και χρήσιμο στα χέρια του οικοδεσπότη, προετοιμασμένο για κάθε καλό έργο (Β’ Τιμ. 2:21). Και από σήμερα και στο εξής δεν χρειάζεται να απολογείται σε σένα, αλλά στον Πλάστη Του, κάτω απ’ του Οποίου τον έλεγχο βρίσκεται κάθε στιγμή. Πόσο όμορφα μιλάει εδώ ο απ. Παύλος! Η αμαρτία του Ονήσιμου δεν ήταν μικρή. Τον είχαμε χρεώσει με αρκετά. Είχε δεχτεί πολλή ντροπή μέχρι τώρα. Ήταν καιρός να τον αφήσουμε να προσαρμοστεί στη νέα του ζωή. Έτσι δε θα ‘ναι μόνο χρήσιμος σε σένα, Φιλήμονα, αλλά και σε μένα να βλέπω είτε από δω είτε από εκεί ψηλά ότι το έργο του Κυρίου προχωρά.
12. «Αυτόν σου τον στέλνω τώρα πίσω. Και συ δέξου τον, δηλαδή, τα ίδια μου τα σπλάχνα».
Το εδάφιο αυτό δηλώνει πόσο αγαπητός ήταν ο Ονήσιμος στον Παύλο. Τον αποκαλεί μάλιστα σπλάχνο του, καρδούλα του. Τον αγαπάει όπως αγαπάει τον ίδιο του τον εαυτό. Κι αυτό, το βλέπουμε απ’ τη σειρά των επιχειρημάτων που ο Παύλος προβάλλει για την υπεράσπιση τού άλλοτε παραστρατημένου Ονήσιμου, ο οποίος είχε τώρα θεραπευθεί από την επάρατη νόσο της αμαρτίας. Δε σου λέω τίποτε άλλο, παρά μόνο εκείνο που ο Κύριος είπε στον Πέτρο, όταν Τον ρώτησε : «Μέχρι πόσες φορές μπορώ να συγχωρήσω τον αδελφό μου;» Και η απάντηση του Κυρίου ήταν : «εβδομήντα φορές το επτά,» που σημαίνει αμέτρητες φορές (Ματ. 18:21,22). γιατί αν δεν τον συγχωρήσεις ούτε ο Πατέρας μας θα συγχωρήσει τα παραπτώματά σου (Ματ. 6:15). Γιατί ο Παύλος δίνει μια τόσο σκληρή μάχη; Η απάντηση είναι ότι θέλει να εξαλειφθεί και το τελευταίο ελατήριο πιθανής αμφιβολίας μέσα απ’ την καρδιά του Φιλήμονα και να επέλθει συμφιλίωση. Γιατί μόνο εκεί βασιλεύει η αγάπη.
13,14. «Ήθελα να τον κρατήσω κοντά μου για να με υπηρετεί αντί για σένα, καθώς βρίσκομαι στη φυλακή για χάρη του Ευαγγελίου. Όμως, χωρίς τη δική σου συγκατάθεση, δε θέλησα να κάνω τίποτε για να μην είναι αναγκαστική η καλοσύνη σου, αλλά με τη θέλησή σου».
Όπως ξέρουμε, ο Παύλος ήταν τώρα στη φυλακή και χρειαζόταν κάποιο φίλο ή εργάτη που θα τον βοηθούσε στο έργο της διακονίας. Κι εδώ ως τον πιο κατάλληλο βρίσκει τον Ονήσιμο. Ήξερε όμως ότι ο Ονήσιμος ανήκε στο Φιλήμονα, όπως ήταν όλοι οι δούλοι εκείνης της εποχής. Γι’ αυτό χρειάζεται τη συγκατάθεση του Φιλήμονα. Το θέμα είναι πολύ λεπτό. Ο Παύλος όση ανάγκη και να είχε τον Ονήσιμο, ποτέ δε θα εκμεταλλευόταν κάτι τέτοιο, αν και οι περιστάσεις το απαιτούσαν. Προσέξτε τα λόγια που ακολουθούν : «Χωρίς τη συγκατάθεση του Αφεντικού δεν πρέπει να γίνεται καμιά ενέργεια. Ο δούλος (υπηρέτης) ανήκει πάντα στον Κύριό Του. Ιδιαίτερα τώρα που το έργο του Θεού είχε συντελεσθεί μέσα στην καρδιά του!»
15. «Και ποιος ξέρει, ίσως γι’ αυτό να αποχωρίστηκε από σένα προσωρινά, για να τον έχεις παντοτινά».
Εδώ βλέπουμε τον Απόστολο να θίγει με πολλή τρυφερότητα το θέμα της αμαρτίας του μετανοημένου Ονήσιμου. Η πράξη του ήταν απαράδεκτη και καταδικαστέα. Αφού όμως ο Θεός είχε επέμβει, ποιος ήταν ο Παύλος που θα τον καταδίκαζε; Η σοφία, η καλοσύνη και η δύναμη του Θεού είχαν δώσει ένα αίσιο τέλος στη δικάσιμη υπόθεση του Ονήσιμου. Η μεταστροφή του στο Δημιουργό του απ’ τον Οποίο «είχε απομακρυνθεί για ένα μικρό χρονικό διάστημα και επανέλθει», δεν έσβησε την κατηγορία που τον βάρυνε, αλλά τον έκανε ένα νέο δημιούργημα. Και αναφωνώ : «Πόσο θαυμαστό είναι το έργο Σου, Κύριε! Το έργο της πνευματικής Σου δημιουργίας!»
16. «όχι πια ως δούλο, αλλά ανώτερο από δούλο, ως αδελφό αγαπητό. Κι εννοώ αγαπητό σε μένα, πόσο περισσότερο λοιπόν σε σένα και ως άνθρωπος και ως Χριστιανός».
Δε θα τον βλέπεις πλέον ως δούλο, αλλά θα τον αναγνωρίζεις ως αδελφό δικό σου, αγαπητό, μέσα στου οποίου το Πνεύμα του Θεού έκανε ριζική αλλαγή. Έτσι, ως πνευματικός αδελφός θα σου είναι πιο χρήσιμος τώρα από πριν. Δε θα έχεις να κάνεις με τον παλιό άνθρωπο, αλλά με το νέο Ονήσιμο που θα γίνει ευλογία σε όλα τα μέλη της οικογένειάς σου. Οι πιστοί υπηρέτες έχουν κάτι παραπάνω απ’ τους συνηθισμένους. Έχουν τη χάρη του Θεού μέσα απ’ την οποία ζουν, κινούνται και υπάρχουν. Διότι λέει : «Τα μάτια μου θα είναι επάνω στους πιστούς της γης, για να συγκατοικούν μαζί μου, εκείνος που περπατάει σε έναν άμωμο δρόμο, αυτός θα με υπηρετεί» (Ψαλμ. 101:6). Όπως βλέπεις, Φιλήμονα, ο άνθρωπος αυτός είναι πρώτα υπηρέτης του Θεού κι έπειτα δικός σου. Κι αν σε υπηρετεί, αυτό γίνεται από το περίσσευμα της χάρης του Θεού που βρίσκεται μέσα του. Τώρα, αφού ο Θεός τον συγχώρησε και τον δέχτηκε, όπως δέχθηκε τον αμαρτωλό και σένα, δεν απομένει τίποτε άλλο παρά να κάνεις και συ το ίδιο. Να τον δεχτείς, και μάλιστα ως αδελφό σου. Μπορεί να είχατε πριν τον ίδιο Δημιουργό, δεν είχατε όμως καμιά συγγένεια μεταξύ σας. Τώρα είστε αδέλφια, έχετε τον ίδιο Πατέρα! (Ιωάννη 1:12).
17. «Αν λοιπόν με θεωρείς συνεργάτη σου, δέξου τον όπως θα δεχόσουν εμένα».
Η αγάπη και το ενδιαφέρον που βρίσκεται μέσα σου, Φιλήμονα, άφησέ το να βγει πιο έξω. Να αγκαλιάσει και τον Ονήσιμο. Όλοι οι νεοφώτιστοι χρειάζονται ενθάρρυνση, στήριξη και ίση μεταχείριση. Στο Χριστό δεν υπάρχουν διακρίσεις. Όλοι είμαστε το νέο φυτώριο που πρέπει να μεγαλώσει ανεπηρέαστα από εξωτερικούς παράγοντες και με τη φροντίδα των δασκάλων που γνωρίζουν καλά τη Γραφή. Όπως ο Κύριος δε θυμάται το κακό παρελθόν σου (Εβρ. 8:12), έτσι κι εσύ δεν πρέπει να θυμάσαι το αμάρτημα του Ονήσιμου. Γι’ αυτό, σε παρακαλώ να τον δεχτείς σα να δεχόσουν εμένα.
18. «Κι αν σε κάτι σε αδίκησε ή σου χρωστάει, χρέωσέ το σε μένα».
Ο Παύλος ξέρει ότι η μεταστροφή του Ονήσιμου στο Χριστό δε διέγραφε την οφειλή του στο Φιλήμονα κι έπρεπε να γίνει αποκατάσταση. Έτσι, (ο Παύλος) προσφέρεται να επωμισθεί το χρέος του Ονήσιμου. Μια εικόνα που μας θυμίζει το δικό μας παλιό χρέος που ξοφλήθηκε με τη θυσία του Κυρίου μας επάνω στο σκληρό σταυρό για να συμφιλιωθούμε εμείς με το Θεό, απ’ τον Οποίο είχαμε αποξενωθεί εξαιτίας της αμαρτίας. Η Ανάσταση του Ιησού Χριστού δείχνει την ικανοποίηση του Πατέρα Θεού. ότι, πράγματι, το χρέος μας ξοφλήθηκε στο ακέραιο και ότι η σχέση μας μαζί Του αποκαταστάθηκε. Κι ο ευαγγελιστής συνεχίζει : «Μα κι αν αμαρτήσετε παιδιά μου, έχουμε Παράκλητο προς τον Πατέρα, τον Ιησού Χριστό» (Α’ Ιωάννη 2:1). Τι λέει; Λέει ότι έχουμε Παράκλητο προς τον Πατέρα. Δε λέει προς το Θεό. Διότι ο Θεός είναι μακριά, ενώ ο Πατέρας είναι πλησίον. Αυτό δείχνει ακόμη, ότι η σχέση μας μαζί Του δε διακόπηκε ποτέ. Ακόμη, κάθε φορά που αμαρτάνουμε, μπορούμε να καταφύγουμε στο Χριστό, ο Οποίος ουσιαστικά λέει στον Πατέρα : «Χρέωσέ το σε Μένα».
19. «Εγώ ο Παύλος το έγραψα με το ίδιο μου το χέρι, εγώ θα σου το ξοφλήσω για να μη σου πω ότι μου οφείλεις ακόμα και τον εαυτό σου».
Ο απόστολος εδώ κοιτάζει τις ευλογίες που είχε πάρει ο Φιλήμονας από τον Κύριο, στον Οποίο ο Παύλος τον είχε οδηγήσει. Εδώ βλέπουμε τη μετριοφροσύνη που έρχεται προς τα έξω μέσα απ’ τη σκέψη του Παύλου. Είναι σα να λέει στο Φιλήμονα : «Εσύ, εκτός από τη χάρη του Κυρίου που ακύρωσε το χρέος της οφειλής σου και το κάρφωσε στο σταυρό (Κολ. 2:14), απολαμβάνεις εκτός της ελευθερίας σου (Ιωάν. 8:32) κάθε δόση αγαθή και κάθε τέλειο δώρο που έρχεται άνωθεν, απ’ τον Πατέρα των φώτων (Ιακ. 1:16,17) και όλα αυτά απ’ τη δική μου διακονία. Δε νομίζεις ότι κάτι θα ‘πρεπε να μου προσφέρεις σε αντάλλαγμα; Δε σε πιέζω. Τα αφήνω όλα στην κρίση σου. Ξέρω ότι, όπως συγχώρησε εσένα ο Κύριος, θα συγχωρήσεις κι εσύ τον Ονήσιμο».
«Όλα αυτά σου τα έγραψα με το ίδιο μου το χέρι».
Όλα αυτά σου τα έγραψα όπως μου τα υπαγόρευε το Πνεύμα του Κυρίου.
20. «Ναι, αδελφέ μου, ας απολαύσω κι εγώ μια χαρά από σένα στο όνομα του Κυρίου. Ανακούφισε την καρδιά μου, στο όνομα του Κυρίου».
Τα λόγια αυτά μου θυμίζουν την ιστορία του Δαβίδ που ενώ είχε πάρει τη συγχώρηση του Κυρίου, ήθελε να ακούσει την επιβεβαίωση αυτή κι από ανθρώπινα χείλη. Τι χρειαζόταν; Πνευματική κοινωνία! Έτσι, μια ωραία πρωία ο Θεός έστειλε το Νάθαν και του είπε ότι τον συγχώρησε. Εδώ, δεν ήταν βέβαια για κάτι που ο Παύλος είχε κάνει. Όχι. Ήταν για το παιδί του, τον Ονήσιμο που είχε γεννήσει στη φυλακή και για του οποίου την ηθική αποκατάσταση ενδιαφερόταν και τώρα μεσολαβούσε. Με άλλα λόγια, δεν είναι αρκετό να φέρουμε παιδιά στο Χριστό, αλλά να τα οδηγήσουμε να πάρουν και την πρέπουσα κατεύθυνση, αποδεσμευμένα απ’ τις παλιές συνήθειες. Μόνο έτσι ο γονιός μπορεί να ησυχάσει και να επαναλάβει τα λόγια του αγίου Συμεών : «Νυν απολύεις τον δούλο Σου, Κύριε».
21. «Επειδή είμαι βέβαιος για την υπακοή σου, σου έγραψα την παράκλησή μου αυτή, μιας και ξέρω πως και περισσότερα απ’ αυτό που σου ζήτησα θα κάνεις».
Το επιχείρημα αυτό που προβάλλει ο Παύλος, στηρίζεται στην καλή εκτίμηση που έχει για τον Φιλήμονα. Πάντα, απαιτείται κάτι καλύτερο και περισσότερο από ανθρώπους που ξεχωρίζουν για την οξυδέρκεια και τον εξαίρετο χαρακτήρα τους. Κι αυτό ήταν που έβλεπε στο πρόσωπο του Φιλήμονα. Και αυτό είναι που ο Θεός θέλει να δει κι από σένα : «Να ξεχωρίζεις και να κάνεις πάντα κάτι καλύτερο και περισσότερο».
22. «Στο μεταξύ να ετοιμάζεσαι να με φιλοξενήσεις, γιατί ελπίζω πως σαν απάντηση στις προσευχές σας θα με χαρίσει ο Θεός σε σας».
Η φιλοξενία είναι ένα απ’ τα καθήκοντα του Χριστιανού, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για κάποιο εργάτη του ευαγγελίου. Και τώρα προσέξτε τη βάση του αιτήματος του Παύλου : «Γιατί ελπίζω πως σαν απάντηση στις προσευχές σας, θα με χαρίσει ο Θεός σε σας». Όλα τα αιτήματά μας υποβάλλονται στο Θεό με προσευχή. Η εξάρτηση της ζωής μας, της ελευθερίας μας, της υπηρεσίας μας, όλα έρχονται άνωθεν και σ’ Αυτόν δίνουμε τη δόξα. Εδώ βλέπουμε δύο πράγματα : α) Πόσο ταπεινά ο απόστολος αναφέρεται στην ελευθερία που ελπίζει να πάρει μέσα από τη δύναμη που έχει η προσευχή τους και β) την εκτίμηση που έχει ο Θεός για τον προσευχόμενο λαό Του.
α) Η προσευχή των πολλών μπορεί να μην ελευθέρωσε τον Παύλο, αλλά ελευθέρωσε την ψυχή του μαζί με εκατοντάδες χιλιάδες ψυχές ανθρώπων από τότε μέχρι σήμερα μέσα από τις δεκατέσσερις επιστολές του. Δε γύρισε τη ροή του κακού σε καλό, αλλά έγινε και δύναμη στην αδυναμία των πιστών μέσα στον καθημερινό αγώνα που δίνουν για να διαβιβάσουν την αλήθεια. Και β) ο Θεός δε θα είχε δοξαστεί ποτέ τόσο όσο δοξάζεται τώρα από την αφοσίωση και τις προσευχές των πιστών που ανεβαίνουν ως θυμίαμα!
Χαιρετισμοί και τελική ευλογία
23,24. «Σε χαιρετούν ο Επαφράς, ο συγκρατούμενός μου για χάρη του Χριστού, ο Μάρκος, ο Αρίσταρχος, ο Δημάς και ο Λουκάς, οι συνεργάτες μου».
Ο Παύλος εδώ στέλνει τους χαιρετισμούς του μαζί με τον Επαφρά το συγκρατούμενό του. Δεν ήταν φυλακισμένοι για κάποιο έγκλημα ή αδίκημα που είχαν κάνει, αλλά για χάρη του Χριστού και του Ευαγγελίου. Ο Θεός όμως που δεν παύει να ενδιαφέρεται για τα παιδιά Του, τα στέλνει μαζί. Έτσι, έχουν κοινωνία μεταξύ τους και το βάρος απ’ τα δεσμά γίνεται πιο ελαφρύ.
Ο Μάρκος έγραψε το δεύτερο Ευαγγέλιο.
Ο Αρίσταρχος, Θεσσαλονικιός και συνεργάτης του απ. Παύλου.
Ο Δημάς, συνεργάτης του απ. Παύλου.
Ο Λουκάς έγραψε το τρίτο Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων. Έλληνας και γιατρός στο επάγγελμα.
25. «Η χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού να είναι με το πνεύμα σας. Αμήν».
Ο Παύλος τελειώνει την επιστολή του με τον ίδιο χαιρετισμό που την αρχίζει, τη λέξη «χάρη» που σώζει και δίνει δύναμη στον άνθρωπο. Ταυτόχρονα, όμως, εύχεται «η χάρη εκείνη να είναι με το πνεύμα τους» και σημαίνει να βρίσκεται σε αρμονία με το πνεύμα τους και να κατευθύνει την εν Χριστώ ζωή τους. Έτσι μπορούν να απολαμβάνουν την κάθε στιγμή στην παρουσία Του.
Τη λέξη «Αμήν» την τοποθετεί τελευταία – τελευταία για να μας θυμίσει ότι όλες οι υποσχέσεις του Θεού εκπληρώθηκαν στο Πρόσωπο του Κυρίου Ιησού Χριστού, με του Οποίου το πνεύμα ζει, κινείται και δρα ο πιστός.
Είθε η μελέτη μου αυτή να έγινε ευλογία και σε σένα, όπως ακριβώς έγινε και σε εμένα.
Με την αγάπη Εκείνου, Σπύρος Σ. Ματθαίος